Hausawa na daya daga cikin manyan kabilu a nahiyar Afirka, kuma suna da dimbin tarihi da al’adu masu karfi da suka shafi yankuna da dama na Afirka ta Yamma. Hausawan da ke kasar Nijar suna daga cikin wannan manyan kabila da suka samo asali tun da dadewa, tare da wata babbar alaka da Hausawan Najeriya, Kamaru, Chadi da Sudan. Wannan makala za ta binciko tarihin Hausawan kasar Nijar, asalin su, yadda suka samu matsuguni a wannan yanki, da kuma rawar da suka taka a tarihin Nijar.
Asalin Hausawan Kasar Nijar
Hausawa sun samo asali ne daga yankin da a yau ake kira Arewa maso Yammacin Najeriya da wasu sassan Nijar. Tarihi ya nuna cewa Hausawa sun samu tushe ne daga garuruwan Hausa Bakwai (Daura, Kano, Katsina, Zazzau, Gobir, Rano, da Biram) da kuma wasu garuruwa na Banza Bakwai (Yauri, Zamfara, Nupe, Gwari, Kwararafa, Ilorin da Kebbi).
Hausawa sun bazu zuwa yankin da a yau ake kira Nijar ne ta hanyoyi daban-daban. Wasu sun yi hijira ne sakamakon yawaitar cinikin bayi da ya yi tasiri a zamanin daular Sokoto. Wasu kuwa sun koma can sakamakon yawan yaƙe-yaƙe tsakanin masarautun Hausa da Fulani. Har ila yau, ciniki da kasuwanci sun taka rawar gani wajen bazuwar Hausawa a wannan yanki.
Shigowar Hausawa Nijar da Zamantakewarsu
Hausawa sun shigo yankin Nijar ne a lokuta daban-daban, musamman tun kafin zuwan mulkin mallaka. Sun samu matsuguni a yankuna kamar:
-
Maradi – Wuri ne mai muhimmanci a tarihi, kasancewarsa cibiyar kasuwanci da al’adu.
-
Zinder (Damagaram) – Yanki ne da ke da tarihi mai tsawo na sarautar Hausawa, wanda daga baya ya shiga cikin Daular Sokoto.
-
Tahoua – Wannan yanki ya kasance a tsakiyar kasuwancin Hausawa da sauran kabilu a Nijar.
-
Dosso da Birnin Konni – Wadannan yankuna sun kasance wurare masu cike da Hausawa tun kafin zamanin mulkin mallaka.
Hausawa sun kafa garuruwan su tare da kiyaye harshensu, al’adunsu da addininsu. Mafi yawansu sun kasance musulmi, kuma sun ci gaba da rayuwa a matsayin ’yan kasuwa, manoma, da masana.
Tasirin Mulkin Mallaka a Kan Hausawan Nijar
Lokacin da Turawa suka raba Afirka ta hanyar yarjejeniyar Berlin a 1884-1885, yankin Nijar ya fada a hannun Faransa, yayin da yankin Najeriya ya shiga karkashin mulkin Birtaniya. Wannan rabuwar ta haifar da iyakar da ta raba Hausawa kashi biyu: wasu a Najeriya, wasu a Nijar.
Mulkin Faransa ya zo da sauye-sauye ga Hausawa a Nijar. Misali:
-
An rage karfin sarakunan gargajiya na Hausa, domin Faransa ta fi son mulki kai tsaye.
-
An kakaba tsarin harshen Faransanci wanda ya rage karfin harshen Hausa a matakan gwamnati da ilimi.
-
An mayar da Hausawa cikin tsarin bauta da aikin tilas da Faransa ta aiwatar a wasu sassa na Afirka.
Duk da wadannan matsaloli, Hausawa sun ci gaba da rayuwa da kasuwanci, musamman a yankunan Maradi da Zinder, inda suka kafa kasuwanni da suka bunkasa har zuwa yau.
Hausawa a Nijar Yau da Yau
A yau, Hausawa na daya daga cikin manyan kabilu a Nijar, kuma sun fi yawa a yankunan Maradi, Zinder, da Tahoua. Har yanzu suna gudanar da rayuwarsu bisa harshensu da al’adunsu. Duk da cewa Faransanci ne harshen hukuma a Nijar, Hausa ita ce harshe mafi yawan masu magana, tana kuma taka muhimmiyar rawa a siyasa da kasuwanci.
Hausawa sun taka rawa a siyasar Nijar tun bayan samun ’yanci daga Faransa a 1960. Akwai fitattun ’yan siyasa da shugabanni Hausawa da suka rike mukamai a gwamnati.
Baya ga siyasa, Hausawa a Nijar suna da matukar tasiri a fannin kasuwanci, musamman wajen cinikayyar kaya kamar hatsi, fata, da dabbobi zuwa kasashen Najeriya, Chadi, da Mali.
A fannin al’adu, fina-finan Hausa (Kannywood) da wakokin Hausa sun samu karbuwa sosai a Nijar. Manyan mawaka da jaruman fina-finai daga Nijar kamar su Alan Waka da sauransu suna taka rawar gani a fagen nishadi.
Kammalawa
Hausawa a Nijar suna da tarihin da ya samo asali tun zamani mai tsawo. Sun kafa birane, sun taka rawa a kasuwanci, addini, da siyasa, kuma har yanzu suna ci gaba da kare al’adu da harshensu duk da tasirin mulkin mallaka. Hausawa na daya daga cikin kabilu mafi tasiri a Nijar, kuma suna taka muhimmiyar rawa a ci gaban kasar.
A yau, yaren Hausa na cigaba da zama daya daga cikin manyan yaruka da ake amfani da su a Nijar, kuma Hausawa na ci gaba da yin fice a fannoni daban-daban na rayuwa. Wannan yana tabbatar da cewa al’adar Hausawa ba za ta gushe ba, kuma za ta ci gaba da wanzuwa har zuwa nan gaba.
